تاریخ چند هزارساله و سازه های قدیمی ایران کهن نشان از پیشینه طولانی این مرزوبوم دارد طراحی های زیبا و محاسبات دقیق در بناهای قدیمی مانند تخت جمشید بیان گر این است که معماران ایران قدیم از چه ذوق، سلیقه و هوش و ذکاوتی بهره مند بوده اند به طوری که می توان معماری سبک ایرانی را به عنوان یک برند در سراسر جهان معرفی کرد. تحقیقات زیادی در رابطه با معماری سبک ایرانی انجام شده است محققان داخلی و خارجی از گذشته تاکنون از معماری کهن ایران در شگفت هستند که چگونه این همه محاسبات دقیق ریاضی در کنار حال و هوای عرفانی ادغام شده اند تحقیقات باستان شناسان حکایت از تاریخ چند هزار ساله دارد و اثبات شده است.

که پیشینه آن به هزاره هفتم پیش از میلاد می رسد و به مرور زمان مدام مسائل مختلف باعث دگرگونی در آن شده است البته این دگرگونی ها منجربه تکامل و زیباتر شدن این هنر گردیده است، تفاوت های فراوانی بین معماری سبک ایرانی با دیگر کشورها وجود دارد مسائلی مانند طراحی زیبا و محاسبات دقیق، فرم دهی درست و رعایت اصول فنی و علمی در بناهای قدیمی حکایت از دقت وهنرمندی معماران قدیمی ایرانی دارد،

بعد از ظهور اسلام وتاثیر آن در اعتقادات مردم ایران معماری سبک ایرانی متاثر از دین مبین اسلام دچار تغییراتی شد و منجربه ساخت بناهایی مثل گنبد سلطانیه زنجان و مسجد شیخ لطف اله اصفهان که نشان از اعتقاد قوی معمار و مردم آن زمان دارد شد. معماری سبک ایرانی یک نوع سبک خاص و ویژه است و از هیچ کجای جهان الهام گرفته نشده است و این به وضوح در بناهای قدیمی ایرانی دیده می شود گرچه در طول زمان تحت تاثیر حوادث و اعتقادات مردم آن زمان ها قرار گرفته ولی تقلید را هرگز به خود راه نداده است. گروه مهندسان رینولب معماری سبک ایرانی را الگو قرار داده و در زیبایی بناهایی که می سازد اثر می دهد.

تقسیم بندی معماری سبک ایرانی
معماری ایران سبک های مختلفی دارد و تحقیقاتی که درباره آن ها انجام گرفته نتیجه مشخصی به دست نمی دهد حتی محققین نتیجه تحقیقات خود را به طور کامل در اختیار قرار نداده اند اما براساس نظریه های یکی از اساتید معماری سبک ایرانی استاد پیرنیا این سبک شامل 6 بخش است که در زیر به توضیح آن ها می پردازیم:

سبک پارسی
این سبک را می توان نخستین سبک معماری ایرانی دانست که در دوره هخامنشیان ظهور کرد و تا حمله اسکندرحدود 200سال پابرجا بود یعنی سده های ششم تا چهارم قبل از میلاد مسیح و نام آن هم از قوم پارس گرفته شده است ارامگاه کوروش کبیر، پاسارگاد و تخت جمشید از بناهای این دوره اند و دارای ویژگی های زیر است؛

ساختن ساختمان بر روی سکو
استفاده از سنگ لاشه برای پی سازی
استفاده از سنگ تراش برای نماسازی بیرونی و کاشی لعابدار برای نماسازی داخلی
استفاده از پایه ستون و سر ستون در ساختمان

سبک پارتی
پس از حمله اسکندر سبک پارتی ظهور کرد ودوره های اشکانی، ساسانی، صدر اسلام و حتی سده های سوم و چهارم پس از اسلام نیز این سبک به عنوان سبک معماری ایرانی به کار برده شد نیایشگاه آناهیتا، کاخ الحضر وکاخ آشور مثال هایی از این دوره اند و دارای ویژگی های زیر است؛

طرح های گوناگون و فضاهای مختلف
جفت سازی نیایشگاه ها و کاخ های پذیرایی و برعکس پاد جفت سازی کاخ های مسکونی و خانه ها
درون گرایی و بهره گیری از حیاط که آن را میان سرا می نامیدند
ساختمان هارا بلند می ساختند که این ویژگی به آن عظمت می بخشید
سقف ها را خمیده و گنبدی شکل می ساختند
مانند سبک پارسی از سنگ لاشه جهت پی سازی بهره می بردند
برای ساخت گوشه ها از چوب بهره می بردند
گچ بری هارا با خطوط شکسته و خمیده انجام می دادند
استفاده از کنگره و کوردر در نمای ساختمان

سبک خراسانی
سبک خراسانی اولین سبک معماری ایرانی بعد از اسلام است و از سده اول هجری آغاز و تا سده چهارم هجری تقریبا حدود چهارصد سال ادامه داشت و چون دگرگونی های معماری و فرهنگی بیشتر در خراسان صورت گرفته است سبک خراسانی نامیده می شود مسجد مدینه و مسجد جامع فهرج مثال هایی از این دوره اند و دارای ویژگی های زیر است؛

مردم وار شدن ساختمان ها به دلیل الگو برداری از باورهای اسلام
اگوهای فنی ساختمان سازی سبک خراسانی شبیه سبک پارتی بود و تفاوت چندانی نداشت
از مصالح ساختمانی همان محل برای ساختمان سازی استفاده می کردند برای مثال دیوارهای مسجد جامع فهرج از گل فهرج و ستون های آن از خشت است
نکته:در واقع سبک خراسانی بیشتر برای ساختن مساجد با سبک معماری ایرانی به کار گرفته شد.

سبک رازی
چهارمین سبک معماری ایرانی است که آغاز آن از زمان آل زیار بوده و از شمال ایران ظهور کرد و تا دوره های آل بویه، سلجوقیان، اتابکان و خوارزم شاهیان ادامه پیدا کرد این سبک برگرفته از سه سبک گذشته یعنی سبک پارسی، پارتی و خراسانی بود درست است که آغاز آن از شمال بود ولی از این سبک در شهر ری در ساختمان سازی استفاده شد ولی متاسفانه زمانی که محمود غزنوی به ایران حمله کرد همه آنها را از بین برد.گنبد قابوس و برج های خرقان نمونه هایی از معماری این دوره اند و دارای ویژگی های زیر است؛

ساختمان ها چند کارکرد شدند
مسجد های ستون دار به حالت چهار ایوانی در آمدند در واقع ایوان قبل از اسلام ابداع شد اما در این دوره دوباره از آن استفاده شد
پیشرفت در ساختن طاق ها و گنبد ها
با استفاده از آجر نگارگری هایی با خطوط شکسته و مستقیم انجام دادند
نغز کاری های(هنرنمایی) بسیاری در گچ بری این دوره به کار رفته است

سبک آذری
این سبک در دو دوره وارد سبک معماری ایرانی شد اول دوره هلاکو خان و دوم دوره تیمور، اقتضای آن زمان این بود که ساختمان هایی نیاز داشتند که باید سریع ساخته و آماده می شدند، بهره بری از عناصر یکسان اساس این نوع سبک بود، مقبره سلطانیه و مسجد علی شاه تبریز نمونه هایی از بناهای این دوره اند و دارای ویژگی های زیر می باشد؛

معماران این دوره از هندسه بهره بیشتری بردند
اندازه ساختمان ها بسیار بزرگ تر شد
در این سبک ابتدا با خشت یا اجر و سنگ ساختمان را بنا می کردند و سپس نمای آن را اضافه می کردند در واقع نما و ساختمان از یکدیگر جدا بودند
استفاده از سفال لعابدار از این دوره آغاز شد و از کاشی های تراش و هفت رنگ بهره می جستند.

سبک اصفهانی
در واقع خاستگاه این سبک شهر اصفهان نبوده است و از آذربایجان شروع شده است ولی بهترین بناهای این نوع سبک در اصفهان ساخته شده اند این سبک از دیدگاه آقای پیرنیا آخرین سبک معماری ایرانی است که بدان صفوی، افشاری و زند هم گفته می شود مسجد امام اصفهان و مجموعه گنجعلی خان و مسجد شیخ لط الله نمونه هایی از معماری سبک اصفهانی هستند و دارای ویژگی های زیر است؛

فضای ساختمان ها و طراحی آن ها ساده تر شده اند و به صورت مربع یا مستطیل درآمده اند
گوشه های پخ در ساختمان رایج تر شد و برآمدگی و پس رفتگی ساختمان کمتر شد
استفاده از طرح های ساده در بناها
افت کیفیت ساختمان سازی

اصولی که در معماری سبک ایرانی پس از اسلام یافت می شود؟
مردم واری: یعنی تناسب میان انسان و ساختمان یا به عبارتی مورد توجه قرار دادن نیاز های انسان در ساختمان سازی مثلا هنگامی که ساختمانی ساخته می شد محل دقیق وسایل خواب مانند پتو و تشک را تعیین می کردند یا طاقچه هایی جهت قرار دادن اشیا تعبیه می کردند و…
پرهیز از بیهودگی: شما اگر به معماری گذشته کشورهای خارجی در کتاب ها، فیلم ها و یا حتی مسافرت های خود به کشور های دیگر توجه کرده باشید خواهید دید از اشیایی مانند مجسمه در ساختن بنا بهره جسته اند اگر خوب فکر بکنید خواهید دید که اشیای بیهوده مانند مجسمه هیچ کاربردی ندارد اما در معماری سبک ایرانی این بیهوده کاری ها وجود ندارد و علاوه بر زیبایی انواع سبک معماری ایرانی از اضافی کاری های بیهوده پرهیز شده است.
نیارش: کلیه کارهایی که جهت ایستایی و پایداری بنا انجام می گیرد را در معماری نیارش گویند و این نیازمند یک سری امور محاسباتی به انضمام مصالح کم و مناسب است.
خود بسندگی: همان خودکفایی است و یکی دیگر از اصول سبک معماری ایرانی محسوب می شود و به معنی استفاده کامل یا حداکثر از مواد و متریال های بومی می باشد، استفاده از مصالح بومی از نزدیک ترین مکان و با مناسب ترین قیمت دارای مزیت هایی از جمله سرعت در ساخت بنا، داشتن هماهنگی با طبیعت آن منطقه و در نهایت اگر با گذر زمان بنا بر اثر شرایط مختلف جوی دچار خرابی و مشکل شد مصالح آن در دسترس باشند تا آن را ترمیم کنند.
درون گرایی: یعنی محدود کردن فضای ساختمان در ارتباط با خارج از آن، در واقع برای ایرانیان خصوصا بعد از اسلام مسائل شخصی و خانوادگی بسیار اهمیت داشته است بخاطر همین معمار یک فضای بیرونی را در جلو ساختمان یا اطراف آن با دیوار به وجود می آورد که در اصطلاح حیاط نامیده می شود از جنبه زیبایی شناختی هم حیاط می تواند محل مناسبی برای ایجاد فضای سبز و کاشتن درخت و گل و گیاه باشد.

گرایش اجتماعی و معماری ایرانی
عامل اصلی وحدانیت و هماهنگی سبک معماری ایرانی اعتقادات مذهبی بوده است و در همه ی بناهای پس از اسلام می توان آن را به وضوح مشاهده کرد.

اصل نظم و وحدت در معماری ایرانی
چیزی که در معماری سبک ایرانی به وضوح دیده می شود اصل نظم و هماهنگی در ساخت بنا است خصوصا بعد از اسلام معمار مسلمان ایرانی با بهره گیری از آموزه های دینی و نظم و ترتیب جهان هستی که در قرآن بدان اشاره شده است دست به هنرنمایی زده است و با هماهنگی اجزای مختلف ساختمان و برقراری ارتباط منظم در کل بنا یک وحدت و یک پارچگی را به تصویر کشانده است .

اصول ورودی در معماری ایرانی
ورودی هر ساختمان یعنی محلی که ارتباط فضای داخلی را با فضای بیرونی ساختمان قطع می کند دارای اهمیت ویژه ای می باشد و باید ویژگی هایی مانند کارکرد و کاربرد ساختمان و نماد آن را به خوبی نشان دهد در گذشته بعضی از ورودی ها به عنوان درب ورود به شهر استفاده می شد مانند سردر ورودی مسجد جامع یزد.

حیاط در معماری ایرانی
حیاط به عنوان فضایی محصور و خارج از ساختمان که اتفاقا به طور مناسبی بین فضای داخلی و خارجی ارتباط برقرار کرده است معماران گذشته ایران به استناد آموزه های دینی واحترام به حریم خصوصی انسان ساختمان را به وسیله حیاط که متشکل از چند دیوار در جلو درب ورودی ساختمان بود محصور کردند حیاط هم فضای بیرونی ساختمان است هم حریم خصوصی محسوب می شود و هم باکاشتن گل و گیاه و دار و درخت جلوه گر زیبایی و شادابی در فضای ساختمان می باشد.

اصول گنبد سازی در معماری ایرانی
گنبد که معمولا در بالای ساختمان های اماکن مذهبی مانند مسجد ساخته می شود و از نظر ایستایی هم دارای ارزش بسیاری می باشد و فضای خیلی زیادی را در بالای ساختمان می پوشاند خود نماد هنر معماری سبک ایرانی است یک تفاوت عمده گنبد ایرانی این است فاقد چوب و داربست میباشد.



ورود فناوری های جدید درمعماری سبک ایرانی
با ورود تکنولوژی های نوین و مصالح ساختمانی جدید سبک معماری ایرانی دچار تناقضات زیادی در طراحی و سازه ساختمان شد و این تغییرات آنقدر زیاد بود که به کار بردن سبک معماری ایرانی در آنها باعث ناسازگاری در بنا می شد اما خوشبختانه تکنولوژی تاثیر مثبت خودش را در عرصه ساختمان سازی دارد نشان می دهد و با مدل سازی سه بعدی پارامتریک از بنای ساختمان امید به ورود دوباره سبک معماری ایرانی در سبک نوین را در دل ها زنده کرده است

کلام پایانی
هنر معماری سبک ایرانی با این همه قدمت و عظمتی که دارد متاسفانه امروزه به فراموشی سپرده شده است و سبک ساختمان سازی بیشتر شبیه به سبک غربی و فضای اروپایی شده است با توجه به اهمیت حریم خصوصی و خانواده و اداب و رسوم و فرهنگ مردمان این سرزمین بهتر است که طراحان و معماران سعی بر احیای این هنر با اصالت و زیبا و کهن ایرانی نمایند البته نمی توان مانند گذشته ساختمان ساخت گرچه زیباست ولی سبک های گذشته برای زمان خودشان مناسب بودند

یا از مصالح آن دوره و با آن شیوه ها استفاده شود ولی تکنولوژی آنقدر پیشرفت کرده که معماران بتوانند سبک های گذشته معماری سبک ایرانی را بروزرسانی کنند و متناسب با نیاز و علاقه مردمان این زمان از آن استفاده کنند اینطوری هم بنا امروزی ساخته می شود و هم متناسب با فرهنگ و سبک زندگی مرمان ما می باشد، گروه مهندسان رینولب هم با بهره گیری از معماری کهن ایرانی و بروز رسانی آن سعی بر احیای این هنر دیرینه و زیبای ایرانی دارد و ازافراد حرفه ای و کاربلد جهت تحقق این امر بهره می برد.